Mà trong luyện trí, một yếu tố quan trọng nhất là phải thấy gắng sức, khó nhọc, thấy nửa muốn làm, nửa muốn bỏ; cảm giác đó không thể có được, khi ta đọc tiểu thuyết. Vậy bạn phải tiến chầm chậm. Bạn đừng quên rằng những điều bất ngờ rất thường xảy ra, cũng đừng quên bản tính của con người.
Điều thứ nhất là phải vạch mục đích để định hướng nỗ lực của bạn. Ông miễn cưỡng làm việc, càng trễ chừng nào cành hay; và vui vẻ đứng dậy ra về, càng sớm chừng nào càng tốt. Vậy khi bạn khởi sự dùng tất cả thì giờ của bạn thì ít nhất bạn cũng nhớ rằng bạn chỉ được dùng thì giờ của mình thôi chứ không phải thì giờ của người khác.
Sau cùng bạn lên giường, mệt phờ vì công việc ban ngày. Bỏ qua lời tôi là bỏ qua lời khuyên quý báu nhất đấy. Nhưng tôi nhấn mạnh rằng văn chương không bao gồm hết khu vực hiểu biết của loài người.
Trước hết, xin bạn đề phòng nhiệt tình của mình. Bạn lựa một thời đại hoặc một đầu đề, hoặc một tác giả thôi. Muốn xiết chặt ngay vấn đề tiêu dùng thì giờ, tôi lựa trường hợp một cá nhân nào đó để xét.
Riêng tôi, tôi nghĩ không có gì hợp thời bằng những tư tưởng của Marc Aurele hay Epictete; sách của hai ông rực rỡ những lý lẽ thông thường, áp dụng được vào đời sống hàng ngày của hạng trung nhân như bạn và tôi. Trái lại, chắc chắn là giá trị 8 giờ ở sở còn tăng lên là khác. Một thất bại trong bước đầu có thể diệt lòng ham tu thân luyện trí, nên bạn phải đề phòng từng ly từng tí để tránh nó.
Nguyên nhân mối nguy đó là tại ta ráng làm nhiều quá, và chỉ có một cách tránh nó là lập lại chương trình, làm bơn bớt đi những cái nghề, càng học, càng ham, và có những kẻ thích hăm hở gắng sức tới nỗi luôn luôn như không kịp thở. Làm được một công việc mệt nhọc, lòng tự tin của bạn sẽ tăng lên. Bạn có thể nghiên cứu riêng về một loại âm nhạc nào (như loại hợp tấu chẳng hạn).
Ra khỏi nơi mình ở cũng là khá rồi đấy. Bạn sẽ thấy kết quả. Bước đầu nên rất chậm, có thể chậm một cách quá đáng nhưng phải rất đều đặn.
Nhưng dù giàu đến bậc nào, bạn cũng không thể mua lấy được một phút. Cho nên tôi khuyên bạn có đọc tiểu thuyết thì không nên đọc trong giờ rưỡi đó. Bạn có nhớ, buổi sáng đó, nhận được một bức thư khiến bạn lo lắng, cân nhắc kỹ lưỡng khi trả lời không.
Đó là tôi mới kể tên những cuốn nên đọc trong bước đầu để tìm hiểu nghệ thuật thôi. Nó có thể phản bạn và làm bạn lạc lối đấy. Nếu bạn muốn, thì bạn có thể mỗi giờ sống một đời sống mới được.
Bạn săn sóc thân thể, trong và ngoài; bạn dùng cả một đội quân, từ anh bán sữa đến chú đồ tể để bao tử bạn khoan khoái. Đến mức đó thì đời ta có thể như đời sống trong tù và không phải là của ta nữa. Trong các loại văn, có lẽ nó bắt ta gắng sức nhiều hơn hết.