Một đêm, cách đây một thế kỷ, khi cú kêu trong rừng bên bờ hồ Walden, ông Henry Thoreau chấm cây bút lông ngỗng vô bình mực tự tay chế lấy và chép vào nhật ký: "Muốn biết giá trị của một vật là bao nhiêu thì cứ xét xem bây giờ hoặc sau này phải đem bao nhiêu đời sống để đổi lấy vật ấy". Trong chiến tranh vừa qua, hàng triệu binh sĩ kinh hoảng đã phải lựa một trong hai đường này: chịu nhận một tình thế không thay đổi được hay là ưu tư để rồi chết. Người chồng thứ nhì bỏ bà đi theo một người đàn bà khác đã có chồng, rồi chết trong cảnh nghèo khổ.
Coi nó như một cuốn sổ tay luôn luôn mang theo trong khi làm việc, để thắng ưu tư và khi đứng trước một nỗi khó khăn nào đừng nóng nảy. Cho nên người thiệt có đạo tâm, không bao giờ tuyệt vọng hẳn, tâm hồn lâng lâng, bình tĩnh sẳn sàng đối phó với bổn phận thường nhật". Duyên do? Là tại ông ưu phiền.
Nhưng ông đã thấy hai người chung sống mà giận nhau đến không thèm nói với nhau nửa lời, chỉ vì người này nghi người kia lấn sang chỗ để đồ của mình mất vài phân; và một người nữa không chịu ăn nếu không kiếm được một chỗ khuất để khỏi trông thấy một tín đồ kỳ cục cứ mỗi miếng ăn nhai đủ 28 lần rồi mới nuốt. Đừng bắt chước ai cả, tự tìm hiểu và sống theo ý ta, vì "ganh tị là ngu dại" mà "bắt chước là tự tử". Trong kỳ hội họp thường niên của các y sĩ và các nhà giải phẫu, ông được đọc một tờ thông điệp về công cuộc nghiên cứu các chứng bệnh của 176 vị chỉ huy các xí nghiệp.
Mà có lẽ họ cũng sợ quá thiệt. Khi tôi trở lại Nữu Uớc, cái gì cũng làm cho tôi lo, lo về số trái cây mua ở Ý, mua ở Hawai và trăm ngàn thứ nữa. Thế thì tại sao lại nằng nặc đòi giải quyết những vấn đề về tương lai, để làm phai mờ cái đẹp của hiện tại? Tương lai còn bị bao phủ trong những biến dịch không ngừng, những biến dịch mà không ai đoán trước được kia mà!
Nhờ đó ông luyện được lối văn tự nhiên rõ ràng, có duyên, hấp dẫn một cách lạ lùng. Tôi tin chắc rằng sự bình tĩnh trong tâm hồn và nỗi vui trong lòng không do khu đất ta ở, của cải của ta có, địa vị ta giữ mà chỉ do thái độ tinh thần của ta thôi. Tôi ngượng mà công nhận sự ngu ngốc đó, nhưng từ lâu kinh nghiệm dạy tôi rằng: "Dạy khôn hai mươi người dễ hơn sự thực hành những điều khôn chính mình đã dạy".
Y sĩ nói bà sẽ chết, và nếu trời có thương cho sống sót thì cũng thành tật, không đi được nữa. Có lẽ suốt đời tôi không quên chuỵên thê thảm dưới đây do ông Robert Moore ở New Jersey kể lại. Tôi nghiên cứu sinh vật học, khoa học triết học và các tôn giáo.
Nhưng trong khi mua bán, tôi lo lắng tới cái này cái nọ: Bàn ủi điện đã gỡ ra chưa? Có lẽ cháy nhà mất? Chị ở chắc bỏ đi rồi, ai coi sóc tụi nhỏ? Dễ mà tụi nó cưỡi xe máy đi chơi, bị xe cán rồi cũng nên? Có khi tôi sợ toát mồ hôi, chạy vội về nhà coi có xảy ra chuyện gì không. Bệnh thứ hai này có thể giết bạn được. Tôi bây giờ còn vẳng nghe giọng người ca trong khi làm việc:
Như trên kia tôi đã nói, cả các nhà khoa học cũng quay về tôn giáo. Tôi đã học được một bài học mới, không cò lo lắng, không còn tiếc thời phong lưu trước, không lo về tương lai nữa. Đoạn chị nói với chúng tôi: "Anh ấy luôn luôn vụng về như không tập cắt thịt bao giờ".
Nó đã ảnh hưởng sâu xa và lâu bền tới đời sống của tôi. Bạn có thể biết bác sĩ nầy lời khuyên các bệnh nhân ra sao không? Ông viết lời khuyền bằng sơn trên một tấm gỗ treo trên tường giữa phòng khách để cho người bệnh nào cũng thấy. 000 người, tôi vui thích vô cùng.
Say mê làm việc hứng thú, rất ít khi thấy mệt. Tôi đã đi bộ hàng ngàn cây số để tiết kiệm mỗi lần một vài xu tiền xe, giầy thì lủng đế mà quần thì vá đũng. Và xin cho con yêu tràn trề cả những kẻ thù của con nữa".