Chỉ trong những trường hợp bắt buộc, mọi người mới quyết định chọn thông tin này hay thông tin kia. Chiếc mũ đỏ khiến cho những xúc cảm trở thành một bộ phận được chấp nhận của lối tư duy. Phương pháp tư duy sáu chiếc mũ cho phép sử dụng những quá trình này.
Bởi vì chiếc mũ đỏ tư duy cho phép chúng ta nghĩ và bộc lộ cảm xúc, và cho phép chúng ta tìm những từ ngữ biểu đạt phù hợp nhất với sự việc. Hãy nghĩ về bầu trời cao trong xanh. Tuỳ thuộc vào mục đích cuộc họp, chúng ta quyết định chiếc mũ nào sẽ được sử dụng sau chiếc mũ xanh.
Xúc cảm thường hay thay đổi và thường trái ngược nhau. Chiếc mũ đỏ cũng cho phép bạn yêu cầu người khác nói cho bạn biết cảm xúc của họ bằng cách yêu cầu họ sử dụng chiếc mũ đỏ. Bạn không thể ra lệnh cho bản thân bạn (và những người khác) phải có được ý tưởng mới, nhưng bạn có thể yêu cầu chính bạn (và những người khác) dành thời gian để cố gắng có ý tưởng mới.
Có quá nhiều bằng chứng về những việc đã xảy ra để chúng ta có thể tưởng tượng về tất cả những khả năng đó. Sự tiến hoá cũng là một lối tư duy phù hợp, và theo thuyết tiến hoá của Darwin thì sự sống dành cho những loài biết thích nghi nhất, và trong tư duy thì sự sống chỉ dành cho những ý tưởng phù hợp nhất. Từ sự ngoại lệ, ta không thể đưa ra một kết luận, đơn giản, vì đó chính là những ví dụ ngoại lệ.
Tôi sẽ sử dụng lối tư duy chiếc mũ đỏ và cảm xúc của tôi là tôi không thích cách mà chúng ta đang tiến hành cuộc họp này. Chúng ta thường có khuynh hướng tư duy và thảo luận vấn đề dựa trên nền tảng là cảm xúc mà mọi người đã nêu ra. Sử dụng mũ xanh tư duy, mọi người gợi ý để sửa đổi một ý tưởng nhằm tránh những thiếu sót.
Khi chúng ta tìm kiếm sự thay thế, chúng ta thường chỉ đưa ra những lựa chọn theo khung được chấp nhận, với những cấp độ sẵn có. Chúng ta sẽ quay lại xem xét vấn đề này sau để xem liệu chúng ta có thể đưa ra học thuyết có thể thí nghiệm được. Thứ hai, đó là những suy đoán phức tạp dẫn tới những cảm xúc như là những linh cảm, tình cảm, cảm nhận, cảm giác về mùi vị, cảm giác về thẩm mỹ và các loại cảm giác không dễ nhận thấy khác.
Plato sử dụng dẫn chứng này để chỉ ra rằng mọi người thực chất chỉ nhìn thất "mặt sau" của sự thật. Còn trong các lĩnh vực khác, chẳng hạn trong lĩnh vực kinh doanh hoặc những chuyện cá nhân, bản thân người nghĩ chính là những chuyên gia và anh ta đưa ra được những ý tưởng. Tại điểm này, cần có một cách để có thể bao trùm cả hai lựa chọn.
Nếu anh còn đưa ra bất cứ một lời nào với chiếc mũ đỏ, tôi sẽ cất hẳn chiếc mũ đỏ của anh đi đấy. … Hãy cất chiếc mũ đen của bạn trong giây lát bởi vì tôi không thoả mãn với những ý tưởng chúng ta đang có. Chúng ta sẽ không bao giờ lựa chọn những ý tưởng mà cơ hội trở thành hiện thực là vô cùng mong manh nhưng chúng ta cần caháp phá chúng trên bản đồ tư duy.
Một con vật cũng tự học ra cách nhận biết thế nào là một loài quả độc và những dấu hiệu nào báo hiệu cho nó biết nó sẽ gặp loài động vật ăn thịt nguy hiểm. Nhưng theo bản đồ tư duy mà tôi đang dẫn các bạn đi từng bước, chúng ta cần tư duy theo cách ngược lại: chúng ta hãy có một tấm bản đồ trước, sau đó hãy xác định đường đi. Khả năng trực giác phần lớn là nhờ những kinh nghiệm tích lũy được.
Sự tiến triển là một quá trình năng động, chứ không phải là một quá trình xét đoán. Có sáu sắc màu tương ứng với sáu chiếc mũ: trắng, đỏ, đen, vàng, xanh lá cây và xanh da trời. Tuy nhiên, nếu có tấm bản đồ tuyến được chỉ ra những con đường, mật độ giao thông, và bề mặt tự nhiên của con đường, sẽ dễ dàng hơn để mọi người lựa chọn được con đường tốt nhất.